Trí tuệ nhận tạo là gì

     Trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence – AI) là lĩnh vực nghiên cứu và ứng dụng công nghệ giúp máy móc, đặc biệt là máy tính, thực hiện những nhiệm vụ vốn đòi hỏi khả năng tư duy, học hỏi và thích nghi của con người. Thay vì chỉ tuân theo những lệnh cố định như trong lập trình truyền thống, AI sử dụng các thuật toán học máy (machine learning) và học sâu (deep learning) để tự rút kinh nghiệm, tối ưu hoá quyết định và đưa ra dự đoán dựa trên dữ liệu đầu vào.

     Nhờ khả năng nhận dạng hình ảnh, xử lý ngôn ngữ tự nhiên, phân tích dữ liệu lớn và tự động hoá quy trình, AI đang được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực: từ y tế (chẩn đoán bệnh, phát triển thuốc), tài chính (phân tích rủi ro, giao dịch tự động) đến giao thông (ô tô tự lái), sản xuất hay dịch vụ khách hàng (chatbot, trợ lý ảo).

     Trong khi AI mang lại nhiều cơ hội phát triển kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống, nó cũng đặt ra không ít thách thức về đạo đức, an ninh dữ liệu, và an sinh xã hội. Việc xây dựng khung pháp lý, bảo đảm minh bạch thuật toán và đào tạo nguồn nhân lực phù hợp sẽ là những yếu tố then chốt giúp AI phát triển bền vững trong tương lai.

1. Các tiêu chuẩn ISO liên quan đến AI

     ISO đã ban hành một số tiêu chuẩn giúp giảm thiểu rủi ro và tối đa hóa lợi ích của AI, bao gồm:

• ISO/IEC 42001:2023: Tiêu chuẩn hệ thống quản lý trí tuệ nhân tạo (AIMS), quy định yêu cầu để thiết lập, phát triển khai, duy trì và cải tiến hệ thống quản lý AI một cách có trách nhiệm, minh bạch và hiệu quả.
• ISO/IEC 22989:2022 : Tiêu chuẩn định nghĩa thuật ngữ và mô tả các khái niệm cơ bản trong lĩnh vực AI.
• ISO/IEC 23053: Thiết lập khung AI và máy học (ML) để mô tả hệ thống AI sử dụng công nghệ máy học.
• ISO/IEC 23894: Cung cấp hướng dẫn về quản lý rủi ro liên quan đến AI cho các tổ chức.
• ISO/IEC 8183: Định nghĩa các giai đoạn và hành động xử lý dữ liệu trong hệ thống vòng đời AI, từ thu thập đến hoạt động liên tục.
• ISO/IEC 24668: Mô tả quy trình thu thập, mô tả, lưu trữ và xử lý dữ liệu ở phân tích dữ liệu dịch vụ cấp cao của tổ chức lớn.
• ISO/IEC 25059: Phác thảo mô hình chất lượng cho AI hệ thống, mở rộng các tiêu chuẩn về chất lượng phần mềm.
• ISO/IEC 38507: Hướng dẫn quản lý và sử dụng AI trong tổ chức nhằm đảm bảo hiệu quả và được chấp nhận.

2. ISO/IEC 42001 là gì

     ISO/IEC 42001 là tiêu chuẩn quốc tế đầu tiên về Hệ thống Quản lý Trí tuệ Nhân tạo (AI Management System – AIMS), do Ủy ban Kỹ thuật ISO/IEC JTC 1/SC 42 soạn thảo và chính thức công bố vào năm 2023. Đây là khung quản trị toàn diện, áp dụng cho mọi tổ chức, mọi ngành nghề, nhằm hướng dẫn thiết lập, triển khai, duy trì và cải tiến liên tục một hệ thống quản lý AI một cách có trách nhiệm, minh bạch và hiệu quả.

     ISO/IEC 42001 quy định các yêu cầu để quản lý toàn diện vòng đời của giải pháp AI, chú trọng xử lý các vấn đề đặc thù như đạo đức, tính minh bạch, giảm thiểu thiên kiến và đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc. Mục tiêu của tiêu chuẩn là giúp tổ chức nhận diện và kiểm soát rủi ro, đồng thời tận dụng tối đa cơ hội do AI mang lại, đảm bảo các hệ thống AI hoạt động an toàn, đáng tin cậy và tuân thủ quy định pháp luật hiện hành. Là khung duy nhất có thể được chứng nhận dành riêng cho AI, ISO/IEC 42001 thúc đẩy nâng cao uy tín, gia tăng niềm tin và khuyến khích đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.

3. Nội dung chính của ISO/IEC 42001

     Quản lý rủi ro: Các tổ chức phải triển khai các quy trình để xác định, phân tích, đánh giá và giám sát rủi ro trong toàn bộ vòng đời của hệ thống quản lý. 

     Đánh giá tác động AI: Các tổ chức phải xác định một quy trình để đánh giá hậu quả tiềm ẩn đối với người dùng hệ thống AI. Đánh giá tác động có thể được thực hiện theo nhiều cách khác nhau, nhưng phải xem xét bối cảnh kỹ thuật và xã hội nơi AI được phát triển.  

     Quản lý vòng đời hệ thống: Các tổ chức phải quan tâm đến mọi khía cạnh trong quá trình phát triển Hệ thống AI, bao gồm lập kế hoạch, thử nghiệm và khắc phục các phát hiện. 

     Tối ưu hóa hiệu suất: Tiêu chuẩn này cũng nhấn mạnh vào hiệu suất, yêu cầu các tổ chức phải liên tục cải thiện hiệu quả của hệ thống quản lý AI.  

     Quản lý nhà cung cấp: Các biện pháp kiểm soát không chỉ bao gồm các quy trình nội bộ của tổ chức mà còn mở rộng đến các nhà cung cấp, những người phải tuân thủ các nguyên tắc và cách tiếp cận của tổ chức.

4. Lợi ích khi đạt chứng nhận ISO/IEC 42001

• Tăng cường lòng tin của các bên liên quan bằng cách chứng minh sự phát triển và sử dụng AI có trách nhiệm và đạo đức.
• Quản lý rủi ro AI có hệ thống để bảo vệ chống lại tổn hại về tài chính, danh tiếng và cá nhân.
• Lợi thế cạnh tranh khi là đơn vị áp dụng sớm các biện pháp quản trị AI tốt nhất, cải thiện vị thế trên thị trường.
• Nâng cao hiệu quả hoạt động thông qua các quy trình AI hợp lý và hiệu suất, độ tin cậy và tính minh bạch của hệ thống AI tốt hơn.
• Tạo điều kiện thuận lợi cho việc tuân thủ quy định , dễ dàng tuân thủ các luật AI toàn cầu như Đạo luật AI của EU.
• Tiết kiệm chi phí bằng cách giảm thiểu rủi ro, vấn đề pháp lý và tình trạng kém hiệu quả liên quan đến lỗi AI.
• Tích hợp với các hệ thống quản lý hiện có (ví dụ: ISO 27001, ISO 9001) để quản trị thống nhất.
• Thúc đẩy phát triển AI có đạo đức, an toàn và bền vững , phù hợp với các mục tiêu rộng hơn như Mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc .

5. Thách thức khi triển khai chứng nhận ISO/IEC 42001

     Độ phức tạp của hệ thống AI: Việc hiểu và quản lý những phức tạp và rủi ro kỹ thuật của AI có thể khó khăn, đòi hỏi các công cụ AI dễ hiểu và hướng dẫn của chuyên gia.

     Hạn chế về nguồn lực: Việc triển khai đòi hỏi nguồn lực tài chính, kỹ thuật và nhân lực mà các tổ chức nhỏ hơn có thể gặp khó khăn trong việc phân bổ.

     Chống lại sự thay đổi: Nhân viên có thể chống lại các tiêu chuẩn mới; sự tham gia sớm và giao tiếp rõ ràng là điều cần thiết để thúc đẩy sự chấp nhận.

     Tích hợp với các hệ thống quản lý hiện có: Việc liên kết ISO 42001 với các khuôn khổ khác như ISO 27001 hoặc ISO 9001 đòi hỏi phải có kế hoạch cẩn thận để tránh gián đoạn.

     Đảm bảo tuân thủ liên tục: Hệ thống AI liên tục phát triển, do đó cần phải giám sát, kiểm tra và cải tiến liên tục để duy trì sự tuân thủ.

     Quản lý các mối quan ngại và thành kiến ​​về đạo đức: Giải quyết tính minh bạch, công bằng và trách nhiệm giải trình của AI đòi hỏi các chính sách mạnh mẽ và sự giám sát liên tục.

     Thiếu chuyên môn về quản trị AI: Nhiều tổ chức thiếu nhân viên có kỹ năng về AI và quản trị, đòi hỏi phải đào tạo hoặc tư vấn bên ngoài.

     Sự không chắc chắn về quy định: Việc điều chỉnh ISO 42001 theo các quy định về AI đang thay đổi và cụ thể theo từng khu vực sẽ làm tăng thêm sự phức tạp.

     Sự thống nhất giữa các bên liên quan: Việc phối hợp các nhóm khác nhau trong bộ phận phát triển, tuân thủ và quản lý để làm việc cộng tác có thể là một thách thức.

Hãy để AHEAD tư vấn bạn về ISO/IEC 42001 - Hệ thống Quản lý Trí tuệ Nhân tạo

Để được hỗ trợ tư vấn và đánh giá cấp giấy chứng nhận, xin liên hệ với Chúng tôi:

Ms. Mỹ Hạnh - 0935.516.518
Ms. Hải Trường - 0986.077.845

* Văn phòng AHEAD:

Hà Nội: Số 18 Tam Trinh, Hai Bà Trưng, TP. Hà Nội.
Đà Nẵng: 498 Bùi Trang Chước, Cẩm Lệ, TP. Đà Nẵng.
Hồ Chí Minh: 8/29 Hoàng Hoa Thám, Phường 7, Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh.